Bir-birindən fərqli görünən sənət və blokçeyn qlobal incəsənət ekosistemində innovativ imkanlar yaratmaq üçün birləşir. Mərkəzləşdirilməmiş və dəyişməz təbiəti ilə tanınan Blockchain texnologiyası sənətin yaradılması, alınması, satılması və təcrübə edilməsi üsullarında inqilab edir. Bu məqalə texnologiyanın sənət dünyasına transformativ təsirini araşdıraraq, incəsənət və blokçeynin kəsişməsindən bəhs edir.

NFTs (Qeyri-Fungable Tokens) sənət dünyasında blockchain texnologiyasının təməlqoyma tətbiqi kimi tanınır. Bu unikal rəqəmsal əlamətlər rəqəmsal və ya fiziki sənət əsərlərinin mülkiyyətini və ya həqiqiliyinin sübutunu təmsil edir. NFT-lər sənətçilərə öz yaradıcılıqlarını tokenləşdirməyə imkan verir, yoxlanıla bilən mülkiyyət sübutunu təqdim edir və blokçeyn əsaslı bazarlarda şəffaf əməliyyatlara imkan verir. Blockchain sənətdə fraksiya sahibliyini asanlaşdırır, investorlara yüksək dəyərli sənət əsərlərinin fraksiya hissələrini almağa və ticarət etməyə imkan verir. Bu, incəsənətə investisiya imkanlarına çıxışı demokratikləşdirir, daha geniş auditoriyanın incəsənət bazarında iştirakına şərait yaradır. Blockchain-in mərkəzləşdirilməmiş kitabçası sənət əsərinin mənşəyinin şəffaf və dəyişdirilməz qeydlərini təmin edir, onun mənşəyini, sahiblik tarixini və hər hansı müvafiq əməliyyatları sənədləşdirir. Bu şəffaflıq sənət bazarında inam və orijinallığı artırır, saxtakarlıq və saxtakarlıq riskini azaldır. Həmçinin, ağıllı müqavilələr sənətçilərə qonorar ödənişləri, təkrar satış qonorarı və əmanət xidmətləri daxil olmaqla, sənət əməliyyatlarının müxtəlif aspektlərini avtomatlaşdırmasında əsas rola malikdirlər. Öz-özünə icra edilən bu müqavilələr sənət alışı prosesini asanlaşdırır, vasitəçilərdən asılılığı azaldır və əməliyyat xərclərini minimuma endirir.

  Rəqəmsal incəsənətə həsr olunmuş blokçeynlə işləyən platformalar rəssamlara mərkəzləşdirilməmiş şəkildə rəqəmsal yaradıcılıqlarını yaratmağa, sərgiləməyə və satmağa imkan verir. Bu platformalar rəqəmsal sənət məkanında yaradıcılıq və innovasiyaları təşviq edərək, rəqəmsal rəssamlar üçün qlobal bazarı təmin edir. Bu zaman “Mülkiyyət və Müəllif Hüququnun Mühafizəsi” sualı yaranır. Bu suala cavab axtarışı zamanı məlum olur ki, NFT-lər rəssamlara hətta satıldıqdan sonra da rəqəmsal yaradıcılıqları üzərində sahiblik və nəzarəti saxlamağa imkan verir. Ağıllı müqavilələr vasitəsilə rəssamlar müəllif hüquqlarının qorunmasını və ədalətli kompensasiyanı təmin edərək rəqəmsal sənət əsərlərinin istifadəsi və yayılması üçün şərtləri müəyyən edə bilərlər.

Blockchain texnologiyası sənət investorları üçün giriş maneələrini azaldır, fərdlərə əhəmiyyətli kapitala ehtiyac olmadan sənət aktivlərinin fraksiyalı mülkiyyətinə investisiya qoymağa imkan verir. İncəsənət investisiya imkanlarının bu demokratikləşməsi incəsənət bazarında iştirakı genişləndirir və investisiya portfellərini şaxələndirir.

Blockchain inkişaf etməkdə olan rəssamlar öz işlərini qlobal auditoriyaya nümayiş etdirmək üçün platforma təqdim edir. İncəsənət bazarında demokratikləşdirilmiş bu giriş rəssamlara tanınmaq və yaradıcılıqlarını birbaşa pula çevirmək imkanı verir.

Transformasiya potensialına baxmayaraq, blockchain texnologiyası, xüsusən PoW konsensus mexanizmləri vəziyyətində miqyaslanma və enerji istehlakı ilə bağlı problemlərlə üzləşir. Bu narahatlıqları həll etmək üçün daha genişlənə bilən və ekoloji cəhətdən təmiz blokçeyn həlləri hazırlamaq üçün səylər davam edir.

İncəsənət və blokçeynin kəsişməsi vergi, müəllif hüquqları və istehlakçıların müdafiəsi ilə bağlı tənzimləyici suallarını doğurur. İnvestorların qorunmasını və bazar bütövlüyünü təmin etməklə yanaşı, blokçeyn əsaslı sənət əməliyyatlarının unikal xüsusiyyətlərinə uyğunlaşmaq üçün tənzimləyici çərçivələri də inkişaf etdirməlidir.

Blockchain texnologiyasının incəsənət dünyasına inteqrasiyası incəsənətin yaradılması, alınması, satılması üsullarını yenidən formalaşdırır. Tokenləşdirmə və şəffaflıqdan demokratikləşməyə və yaradıcılığa qədər blockchain həm rəssamlar, həm kolleksiyaçılar, həm də investorlar üçün yeni imkanlar açır. Çətinliklər davam etsə də, incəsənətin və blokçeynin gələcəyi qlobal incəsənət ekosistemində inqilab etmək və hamının incəsənətə çıxışını demokratikləşdirmək üçün böyük vədlər verir.

Sevinc Quliyeva

Böyük Elmi işçi

Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasının əməkdaşı